25 Jaar HKH de Panelen

De jubileumexpositie ter gelegenheid van het zilveren jubileum van de Historische Kring Heemskerk was een belangrijke activiteit in het jubileumjaar 2013 en een groot succes, mede dank zij de inbreng van de grafisch kunstenaar Frits Dijcks die voor de vormgeving tekende. Zijn expo-panelen trokken zoveel belangstelling van bezoekers dat het jammer zou zijn ze niet meer te kunnen laten zien.

Omdat ze door hun grootte in de elders opgenomen fotoreportage van de expositie niet leesbaar overkomen, hebben we ze hier samengebracht als Pdf-bestanden. Door op de plaatjes te klikken, opent u het bestand en kunt u op uw gemak kennisnemen van de gehele inhoud.

Onderaan deze pagina zijn ook enkele panelen weergegeven die werden samengesteld door Hes Niesten, in een geval in bijzondere samenwerking met de Fotokring Heemskerk.

Uiteraard is het copyright van alle getoonde panelen voorbehouden aan de HKH en is overname alleen toegestaan na uitdrukkelijke schriftelijke toestemming van het bestuur.

Als u nog niet beschikt over Acrobat Reader kunt u dat hier installeren

	HMSKRK de historische canon van Heemskerk – Heemskerk in den beginne Tot voor kort werd aangenomen dat Heemskerk (Hemezen-kyrica) in 1063 is ontstaan. Inmiddels blijkt het veel ouder dan de 900 jaar, die in 1963 grootscheeps werd herdacht. En later werd de geschiedenis opnieuw herschreven. Niet het jaar 980, maar 860 is het stichtingsjaar van Heemskerk. Men noemt het dan ‘Schupildhem’. Opgravingen in de Broekpolder wijzen uit dat het gebied al ruim voor het begin van onze jaartelling werd bewoond. Met deze tentoonstelling laat de Historische Kring Heemskerk zien wat er, sinds dat prille begin, in dit dorp heeft plaatsgevonden. En hoe Heemskerk zich heeft ontwikkeld tot wat het nu is.
	De Hoekse en Kabeljauwse Twisten – De macht van de adel Het is de 14de eeuw en de macht in Holland ligt helemaal in handen van de edelen. Maar de steden groeien en worden steeds belangrijker. Als in 1345 graaf Willem IV kinderloos overlijdt, willen de edelen de dertienjarige Willem V als opvolger, zonder dat zijn moeder Margaretha -oudste zus van Willem IV- het regentschap krijgt. Veel steden zijn echter op de hand van Margaretha. De strijd zal 150 jaar gaan duren. Al in de eerste periode gaan de KABELJAUWEN (edelen) het gevecht aan met hun tegenstanders, ook binnen hun eigen stand. Een aantal edelen kiest namelijk partij voor de steden. Die tegenstanders (vele steden en edele sympathisanten) worden HOEKEN genoemd.
	1492 Opstand van het kaas & brood volk – Het ‘scamele’ volk komt in beweging – De slag bij Heemskerk Aan het eind van de 15de eeuw verkeerde de bevolking van Holland in grote armoede door oorlogen, misoogsten, veesterfte en de vele belastingen die werden geheven. De directe aanleiding tot de opstand tegen het adelijke bestuur van stadhouder Jan van Egmont, was de in 1491 ingevoerde inning van het ‘ruitergeld’, een belasting ten behoeve van de oorlogvoering. De boeren kwamen in opstand en kregen al snel steun van de bevolking van Hoorn, Alkmaar en Haarlem. De rebellie van het Kaas- en Broodvolk begon in Westfriesland. De laatste bloedige veldslag vond plaats op en rond het kerkhof van de dorpskerk in Heemskerk. Daar werden bijna 1500 opstandelingen gedood. En zo eindigt de “commocie vant casenbrootvolk”.
	1572 De Spaanse overheersing – Belegering van Alkmaar en Haarlem. – De tachtigjarige oorlog (1568-1648) De Nederlanden bestaan in die tijd uit zeventien provincies of gewesten, die overheerst worden door de Spaanse koning.De Noordelijke gewesten (ongeveer het huidige Nederland) komen in opstand. Spaanse troepen komen onder leiding van de hertog van Alva orde op zaken stellen. Katholiek Heemskerk ligt tussen de opstandige steden Haarlem en Alkmaar, die worden belegerd door de Spanjaarden. Het dorp, klein en katholiek, doet er niet aan mee, maar krijgt wel te maken met horden huurtroepen, die roven en plunderen. Alleen de kastelen Marquette en Assumburg staan nog overeind. Van de dorpskerk is alleen de toren over.
	1795 Armoede in de Franse Tijd Het katholieke dorpje Heemskerk, met amper 700 inwoners, ligt onopvallend en tamelijk geïsoleerd tegen de duinen. Er zijn een paar winkeliers, wat ambachtslieden en de rest van de bewoners leeft van landbouw en veeteelt. Tijdens de Franse periode krijgen ook de inwoners van het dorp te maken met een stroom van nieuwe wetten en regels. Bovendien maken ze kennis met groepen Franse soldaten, waarvan ze zwaar te lijden hebben. Een voorbeeld van willekeur is de inbezitneming van het Rechthuis in 1810, dat ruim een half jaar als kazerne dienst zal gaan doen. Het gemeentebestuur gaat noodgedwongen werken en vergaderen in de herberg ‘De Star’. In 1799 landt er een invasievloot van Engelsen en Russen bij Callantsoog en Den Helder. Deze vijanden van Frankrijk proberen met 40.000 soldaten de Fransen te verjagen. Vechtend tegen de Franse en Bataafse troepen komen ze tot Castricum, Limmen en Heemskerk, maar worden op 6 oktober van dat jaar verslagen.
	1662 Het Assummer Tolhek Tot 1662 moest men tussen Beverwijk en Uitgeest gebruik maken van een veerschuit over de Zevenberger Tocht (nu Neksloot). Dit veer was reeds in 1326 bekend en werd verpacht door de Heren van slot Oud Haerlem en later van slot Assumburg. Al in 1601 werden er door reizigers beëdigde verklaringen afgelegd dat de ‘passage’ van het veer slecht was en de schuit gammel. In 1661 had Uitgeest al fl 500 gevoteerd om een weg van het dorp tot het veer aan te leggen en in een tweede contract uit 1662 stelde de stad Haarlem een bedrag van ‘tien hondert Caroli guldens’ beschikbaar om de nieuwe weg binnen de ‘Banne Uitgeest’, op behoorlijke hoogte en breedte te maken. Op kosten van de Jonkvrouwe Anna van Renesse werd bij het Assummerveer een nieuwe ‘bekwame wagenweg’ aangelegd met ‘bruggen’ en een ‘Tol’, waarvan de Jonkvrouwe uiteraard alle tolgelden opstreek.
	1738 Hollandgänger In de 17e en 18e eeuw waren veeteelt, grasteelt en turfwinning in de provincies Noord- en Zuid-Holland en Friesland de voornaamste agrarische inkomstenbronnen. Veel Hollanders waren werkzaam in de handel, visserij en zeevaart. Door gebrek aan agrarisch personeel werden arbeiders geworven in het Duitse Nedersaksen. Deze ‘gastarbeiders’ kwamen voornamelijk uit het Osnabrückerland, Emsland, Münsterland en Oldenburgerland. In de 18e eeuw trokken jaarlijks zo’n 30.000 mensen naar Holland en Friesland om te hooien (Hannekemaaiers) of turf te steken. De hooiwerkzaamheden duurden ongeveer zes weken. Daarna trokken de meeste Hollandgangers weer huiswaarts. Sommigen vonden hier vast werk en/of kregen verkering en vestigden zich in deze regio. Zo zijn onder andere de families Baltus, Denneman, Fatels, De Roode, Vendel, Sinnige, Beentjes en Van Tunen in Kennemerland gekomen.
	1956 Heemskerk is ‘booming’ In de zestiger jaren groeit het agrarische Heemskerk van dorp naar middelgrote gemeente. De oorzaak van deze groei ligt voornamelijk bij de KNHS, de Hoogovens, die om veel extra personeel vragen. Van heinde en verre –in Nederland en in het buitenland– worden mensen geworven. Voor de huisvesting worden honderden huizen uit de grond gestampt. Wijken als Oosterwijk, De Die, De Maer en Assumburg ontstaan. Spanje en Italië zijn de wervingslanden voor ongeschoolde personeel. De eerste Italianen arriveren al in 1956. Ze wonen er in afwachting van eigen woonruimte en daarmee gezinshereniging in de gemeenten Velsen, Beverwijk en Heemskerk. Er zijn ook vrijgezellen bij die op de Nederlandse ‘huwelijksmarkt’ op zoek gaan naar de vrouw van hun dromen. Dat is de heren Cadeddu (Italië) en Campos (Spanje) aardig gelukt. Zij wonen al jaren gelukkig getrouwd in Heemskerk en hebben kinderen, die ook hier wonen.
	1465 Beatrijs van Assendelft – Gebedenboek Dit schitterende gebedenboek of ‘brevier’ was ooit eigendom van Beatrijs van Assendelft, een meisje van rijke komaf uit de 15de eeuw. Beatrijs ging al op jonge leeftijd in het klooster, waar veel tijd werd besteed aan bidden en mediteren. Het gebedenboek was daarbij een belangrijk hulpmiddel. Het was bedoeld om te worden gebruikt op vaste momenten van de dag. De vader van Beatrijs is Heer van Assendelft: hij bezit het kasteel Assumburg bij Heemskerk en een stadswoning aan het Westeinde in Den Haag. Het is niet ongebruikelijk dat meisjes uit welgestelde familie kiezen voor het kloosterleven. Beatrijs, geboren omstreeks 1465, treedt al jong in in het Haagse Elizabethsklooster. Op 12 september 1485, Beatrijs is dan ongeveer 20 jaar, sluiten haar ouders een contract met het klooster Onze Lieve Vrouwe ter Zijl in Haarlem. Bij haar intrede in het Zijlklooster krijgt Beatrijs vermoedelijk het gebedenboek van haar ouders.
	1498 Maerten van Heemskerk – Heemskerkse boerenzoon wordt kunstenaar We mogen Maerten van Heemskerck met recht de beroemdste Heemskerker allertijden noemen. Hij wordt geboren als Maerten van Veen in een eenvoudig boerengezin in Heemskerk en trekt tegen de wil van zijn vader de wereld in. Maerten heeft een roeping: hij wil schilderen, hij wil kunstenaar worden. En hij wordt een beroemd kunstenaar, die zich Maerten van Heemskerck noemt naar zijn geboorteplaats, die daarmee op de kaart komt te staan. Een belangrijke leermeester in Nederland is Jan van Scorel, maar bekend wordt Maerten na een vierjarig verblijf in Italië waar hij veel leerde van renaissanceschilders en tijdgenoten als Michelangelo en Rafaël.
	1676 Cornelis Groenlandt – Heemskerk in kaart Cornelis Groenlandt is in de geschiedenis van Heemskerk van groot belang door de gedetailleerde kaarten die hij ons heeft nagelaten, waarmee hij ons inzicht heeft verschaft in de ontwikkelingen van ons dorp. Met zijn overzichtskaart van Heemskerk (1735) legde hij de basis voor een rechtvaardige verdeling van de belastingen die aan het dorp als totaal werden opgelegd. Bij de kaart horen een viertal detailkaarten en een boekwerkje waarin de kwaliteiten per perceel werden vermeld en waarop ieders aandeel in de belasting werd gebaseerd. Latere wijzigingen werden daarin ook aangetekend en zo werd een stuk geschiedenis van Heemskerk vastgelegd. Naast zijn beroep als bakker (hij oefende dat beroep ooit uit in het pand dat later bekend zou worden als de bakkerij van Schuijt) was Cornelis Groenlandt grootgrondbezitter en werd in 1710 aangesteld als inner van belastingen, wat verklaart waarom het in kaart brengen van de omgeving van groot belang was.
	1942 Bezet! Tweede Wereldoorlog in Heemskerk Al snel na de bezetting van Nederland door het Duitse leger richt de blik van Hitler zich naar het oostfront. Om soldaten vrij te maken en Nederland te behoeden voor invallen van de geallieerden, maakt hij de hele kuststreek tot militair gebied. Duinen en strand worden verboden gebied. Ook in Heemskerk en omgeving verschijnen bunkers, geschut, loopgraven, versperringen en mitrailleursnesten. Het duingebied wordt volgelegd met landmijnen en krijgt mede door de vele branden, veroorzaakt door granaatscherven, zwaar te lijden. Heemskerkers die in het gebied wonen, worden gedwongen om te evacueren. Er komt een verbod op groente- en aardappelteelt, op jacht en op bramenpluk. Recreatie in het duin of op het strand is taboe.
	1943 Louk Israëls de onderduiker – Een jongen uit Zwolle Bij een razzia in 1942 in hun woonplaats Zwolle worden Louk (6) en zijn broertje Nico (9) in veiligheid gebracht in Kasteel Zwaluwenburg bij ’t Harde. Daar worden ze verraden en ze komen terecht in de Hollandse Schouwburg. Ze worden er weggehaald en opgenomen in een boerderij bij Nieuw Vennep. Op 4 oktober 1943 komt een Nederlandse SS-er bij de boerderij zoeken naar onderduikers. In paniek schiet een bewoner hem neer. Er komt een grootscheepse overval op gang en de jongens moeten vluchten. In een groep van 22 kinderen komen ze na een afgrijselijke nachtelijke tocht bij mevrouw Dekker aan de Aalsmeerderdijk. De groep verblijft er zes weken op de zolder. Tenslotte komen ze in Lisse terecht waar de broertjes noodgedwongen uit elkaar gaan. Voor op een fiets gaat het naar de familie Kunnen, een katholiek gezin in het overwegend Roomse dorp Heemskerk met ruim 5.000 inwoners.
	1943-1945 Oorlogsincidenten – Messerschmidt stort brandend neer bij de Noordermaatweg 25 juli 1943 Het vliegtuig duikt bijna loodrecht de grond in op het weiland van De Ruyter vlakbij de Noordermaatweg. De piloot redt zich met een parachute en landt vlakbij de zoeklicht-opstelling. Duitsers blazen huizen , boerderijen en café op 10 oktober 1944 Opnieuw werd er door het verzet een aanslag gepleegd op de spoorlijn Uitgeest-Beverwijk. Bij deze aanslag ontdekten de Duitsers een tijdbom. Als represaille werden er wilekeurig zes huizen van burgers vernield. Trucbom drama op de Rijksstraatweg 26 april 1945 Het plaatselijk verzet had met een draad over de weg een trucbom geplaatst op de Rijksstraatweg. Tijdens het passeren van een Duitse militaire eenheid ontploft de bom. Het huis van de familie Cnossen, die in het verzet actief waren, lag in de directe nabijheid. Pier Cnossen, zijn zoon Feike en zijn vrouw Margje werden daarop tegen de muur gezet en doodgeschoten. Hun graven liggen op Duinrust in Beverwijk.
	1945 Heemskerks verzet – De redding van het Bevolkingsregister Begin januari 1945 moesten alle Heemskerkse mannen van 18 tot 40 jaar zich melden om in Duitsland te gaan werken. Om deze maatregel uit te kunnen uitvoeren, dienden de Duitsers te beschikken over de gegevens van het Heemskerks bevolkingsregister. In het (oude) gemeentehuis werd het register opgeborgen in een grote kluis. Om de tewerkstelling te verhinderen besloot de Heemskerkse illegaliteit de hele kluis met register en al leeg te halen. Inbraak in het Gemeentehuis 5 januari 1945 Veldwachter Van der Werf speelde de sleutel van de kluis door aan Heesterbeek die het op zijn beurt in handen gaf van het georganiseerde verzet. Cor Kooyman en Jan Schoen haalden de kluis leeg. Leen Scharp stond buiten klaar met een fiets om de spullen te vervoeren. De buit werd verstopt onder de vloer van het huis van Jan Schoen aan de Van Coevenhovenstraat. De Duitsers werden misleid door veldwachter Van der Werf en burgemeester Ter Punt. Alleen Bertus Heesterbeek moest als mededader onderduiken.
	1945 De bevrijding van Heemskerk – Eindelijk vrij Op vrijdagavond 4 mei werd het verlossende bericht uigezonden en gingen de mensen feestvierend de straat op. Op 8 mei 1945 verschenen de eerste Canadese troepen in Beverwijk, op doortocht vanuit IJmuiden naar Alkmaar. Vele Heemskerkers trokken naar de Rijksstraatweg om de binenkomende Canadezen te begroeten. Op 9 mei meldde de eerste Canadese officier zich op het Heemskerkse gemeentehuis. Hij werd ontvangen door Gemeentsecretaris Van Benthem, die de plaats had ingenomen van de NSB-burgemeester Ter Punt. Bevrijdingsfeesten De grote officiële bevrijdingsfeesten vonden plaats rond 31 augustus, de verjaardag van Koningin Wilhelmina. De feesten zouden drie dagen duren en de organisatie was in handen van de Vereniging Koninginnedag. Omdat de vereniging geen financiële bijdrage meer ontving uit de opbrengst van de harddraverij, werd een collecte gehouden.
	Een compilatie van plaatjes over HEEMSKERKSE FEESTEN, toen en nu. Kermis- en volksvermaak; Versierde rijtuigen en fietsen; Dikke bandenrace en paalzitten; Paardenkoers en zeepkistenrace.
	De MENS is gewend SAMEN te LEVEN, samen te recreëren, samen te werken bij alle voorkomende activiteiten. Dat is een onderdeel van zijn CULTUUR. Dat de Heemskerker daarop geen uitzondering vormt, bewijst de verzameling logo’s die hun samenwerkingsverbanden symboliseren.
	Om één van de culturele aspecten binnen de Gemeente Heemskerk in deze expositie te tonen, is contact gezocht met de Fotokring Heemskerk. Het idee was om van in de openbare ruimte binnen de gemeente geplaatste kunstwerken een artistieke vastlegging te maken die de “kiekjes” die we zelf maken ontstijgen, dus eigenlijk een dubbele vorm van kunst: ”kunst kunstzinnig getoond”. In feite is het culturele aspect hier driedimensionaal: behalve dat de gefotografeerde kunstwerken behoren tot onze cultuur, behoort ook de samenwerking -van in dit geval amateurfotografen- binnen een club of vereniging tot die cultuur en leidt deze samenwerking tot een nieuw kunstzinnig cultuur-produkt op onze tentoonstelling.Ook de wijze waarop het eindproduct wordt getoond is een eigen vorm van kunst. Aan het ontstaan van dit “kunstwerk” hebben naast de oorspronkelijke scheppers medewerking verleend: Linda van Zeijl, Nel van Meurs, Joke van der Veer, Peter Kuyper, Ruud van Putten en Frieda Contelaar.