OVER HEEMSKERK
Heemskerk is ontstaan op een van de strandwallen die werden gevormd door opstuivend zand bij een terugtrekkende Noordzee ca. 3.000 jaar voor het begin van onze jaartelling. De vorm van de wal is nog herkenbaar door de straten die thans nog er langs lopen: de Kerkweg aan de westzijde en de Oosterweg aan de oostkant. De twee wegen komen aan de noordzijde samen aan de huidige Rijksstraatweg terwijl de zuidelijke punt van de strandwal zich bevindt op de plaats waar de Dorpskerk werd gebouwd.
Over de Rijksstraatweg kan nog worden verteld dat deze onderdeel is van de voormalige Heerenweg of ’s-Gravenweg, een middeleeuwse route die de graven van Holland gebruikten om hun bezittingen te bezoeken. Deze route liep oorspronkelijk van Dordrecht (de hoofdresidentie van de graaf van Holland) tot aan Camperduin, de grens van zijn gebied.
De eerste sporen van bewoning in Heemskerk dateren van enkele eeuwen voor het begin van onze jaartelling. Bij opgravingen aan de Jan Ligthartstraat werden in 2004 voetsporen en waterputten gevonden. In de omgeving zijn sporen van bewoning aangetroffen die dateren van 600 tot 300 jaar voor onze jaartelling. Verder zijn sporen en aardewerk aangetroffen uit zowel de Merovingische als de Karolingische periode (vroege Middeleeuwen).
De naam Heemskerk komt in verbasterde vorm voor de eerste keer voor in een oorkonde uit 1063, de zogenaamde akte van Echternach. Heemskerk wordt dan geschreven als Hemezenkiryca. In de loop van de eeuwen is daar de naam Heemskerk uit ontstaan. Het jaartal van die akte was het uitgangspunt om in 2013 het 950-jarig bestaan te vieren hoewel het er inmiddels naar uitziet dat van een nog iets ouder jaartal zou moeten worden uitgegaan.
De ligging op de scheiding tussen Friesland en Holland maakte de omgeving strategisch belangrijk. Diverse oorlogen en opstanden drukten hun stempel op de ontwikkeling en het ontstaan van kastelen en andere monumenten.
Van de ooit bestaande 6 kastelen zijn er twee nog bewaard gebleven (Assumburg en Marquette) en is de grond waarop een derde heeft gestaan (Oudt Haerlem) uitgeroepen tot archeologisch monument. Alle kastelen en ook de andere monumenten komen in deze website aan de orde. Zo ook de ezel van bovenstaand plaatje of in ieder geval mogelijke ontstaansoorzaken van de bijnaam “Ezels” die de Heemskerkers sinds jaar en dag genieten.
Na de tijd van ridders en edelen is Heemskerk als een klein rustig dorp aan de voet van de duinen achtergebleven. De bewoners, die hoofdzakelijk een bestaan vonden in de land- en tuinbouw en in de veehouderij, maakten goede maar ook veel zeer slechte tijden door. In de jaren dertig van de vorige eeuw waren de bronnen van inkomsten van verarmde tuinders en neringdoenden door de crisis zo teruggelopen dat werd geprobeerd toeristen te trekken om verbetering te bereiken. De Heemskerkse VVV die daarvoor in 1933 werd opgericht, heeft echter maar een paar jaar bestaan. Nog steeds oefenen echter de hiervoor genoemde monumenten, maar ook het uitgestrekte duingebied en het Noordzeestrand grote aantrekkingskracht uit op bezoekers van de gemeente.
Heemskerk behield het agrarisch en karakter totdat de gemeente omstreeks 1960 een rol ging spelen bij de industriële ontwikkeling van de IJmond: Hoogovens (tegenwoordig Tata Steel), Cemij, MEKOG, Stork-Werkspoor. Er is nog veel van terug te vinden in het unieke tuinbouwgebied aan de duinkant van de Rijksstraatweg, de gronden ten zuidwesten van deze straatweg, die voor een belangrijk deel agrarisch gebied zijn gebleven. In de weidegebieden richting Uitgeest en Zaanstad zijn sinds na 1965 nieuwe woonwijken gerealiseerd waardoor het aantal inwoners kon oplopen van ca 6.000 in de jaren vijftig tot 39.000 in 2013.
Bevolkingsaantallen 1901-2011
Raadhuis Nielenplein 1911-1981
Gemeentehuis Bachstraat 1981-2011
Gemeentehuis Maerten van Heemskerckplein 2011-heden
Na 2013 is het aantal nauwelijks meer gewijzigd. Op 1 januari 2021 was de bevolking exact even groot als 10 jaar daarvoor!!
