Van kasteel Oud Haarlem zijn alleen nog sporen in het landschap te zien in de (buiten)bocht van de Hoflaan ten zuidoosten van Assumburg. Simon van Haarlem en zijn zwager Wouter van Egmond, ridders, kochten in 1248 het grafelijke hof ‘Hofland’. De familie Van Haarlem was daarmee eigenaar van vrijwel al het land ten oosten van de Hoogdorperweg, Sandenburg en de Tolweg.
Men acht het waarschijnlijk dat de familie Van Haarlem ook ten westen van de genoemde wegen grootgrondbezitter was. Aangenomen wordt tevens dat de bouw van Oud Haarlem vrij snel na 1248 moet hebben plaatsgevonden omdat na die tijd er geen reden meer was een dergelijk zware weerburcht te bouwen. Het grondplan vertoont een vierkante burcht, voorzien van hoektorens en omgeven door een gracht.
Jan van Bergen, neef van Willem van Haarlem, overleed in 1318. Hij had geen zoon om hem op te volgen. Zijn bezit verviel aan graaf Willem III. Toen was het Jan van Polanen die dit ‘Huis te Heemskerk’ van de graaf kocht. Het ging pas Oud Haarlem heten, toen er geen Van Haarlems meer waren. Midden 14e eeuw werd het kasteel grondig verwoest nadat het in 1351 belegerd was geweest door Dirk van Brederode in opdracht van Graaf Willem V. De Polanens stonden in de Hoekse en Kabeljauwse Twisten aan de verkeerde kant en moesten uiteindelijk vluchten. Jan II van Polanen vertrok naar Breda waar hij het kasteel van Breda liet bouwen. Hij overleed daar in 1378 en rust in een praalgraf in de Grote Kerk van Breda.
De ruïne heet tot op de dag van vandaag Oud Haarlem en is alleen zichtbaar als verhogingen onder het plaatselijke weiland. De grond waarop het heeft gestaan is benoemd tot archeologisch monument.
Meer lezen? zie Heemskringen 4, 6, 8 en 32 en verder:
Mr. J.W. Groesbeek, Heemskerk onderweg van verleden naar heden, 1978
Mr. J.W. Groesbeek, Middeleeuwse Kastelen van Noord-Holland, 1981.
Koene, Morren, Schweitzer, Midden Kennemerland in de Vroege en Hoge Middeleeuwen, 2003.
